Φίλες και φίλοι,
Εκλεκτοί προσκεκλημένοι
Εκ μέρους της Πρωτοβουλίας «Για τη Λεμεσό» θα ήθελα να σας καλωσορίσω στη σημερινή μας εκδήλωση για ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα στην πόλη μας.
Και όχι άδικα, αφού η πρόσβαση σε ένα τόσο κρίσιμο αγαθό για την ανθρώπινη ζωή -όπως είναι η στέγαση- γίνεται ολοένα και δυσκολότερη για μεγάλη μερίδα πολιτών. Ιδιαίτερα για συγκεκριμένες κοινωνικές κατηγορίες, όπως τα νεαρά ζευγάρια, που ξεκινούν τώρα τη ζωή τους.
Ασφαλώς δεν υπάρχουν εύκολες, ούτε μαγικές λύσεις για προβλήματα, όπως αυτό που συζητάμε σήμερα. Είμαι όμως σίγουρος ότι καθένας από τους σημερινούς ομιλητές έχει να συνεισφέρει κάτι ουσιαστικό, στην κατεύθυνση της ολιστικής προσέγγισης που απαιτείται.
Εισαγωγικά θα ήθελα να καταθέσω ορισμένες σκέψεις, αλλά και προτάσεις, που προκύπτουν τόσο από την ιδιότητα του ενεργού πολίτη της Λεμεσού, όσο και εκείνη του αρχιτέκτονα.
Αναφερόμενοι στο Στεγαστικό, δε μπορούμε παρά να ομολογήσουμε ότι πηγή του προβλήματος είναι η ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Η Κύπρος με την ένταξή της στης Ε.Ε. ανοίχτηκε στον κόσμο, έγινε πλέον κομμάτι μιας μεγάλης οικογένειας.
Ευρωπαίοι και ξένοι απέκτησαν τη δυνατότητα αγοράς ακινήτων είτε ως επένδυση, είτε γιατί επέλεξαν να ζήσουν στη χώρα μας. Η τάση αυτή, που ιδίως την τελευταία δεκαετία εντείνεται, σε συνδυασμό με την προσέλκυση ξένων εταιρειών που επιλέγουν την Κύπρο για να μετεγκαταστήσουν γραφεία και εργαζομένους, έχει αυξήσει κατά πολύ τη ζήτηση.
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, επιτρέψτε μου να σημειώσω ότι η προσέλκυση εταιρειών και επαγγελματιών από το εξωτερικό, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την ανάπτυξη του τόπου και την ευημερία όλων.
Αυτό το δεδομένο ωστόσο, “συναντήθηκε” με μία σειρά παραγόντων που όξυναν το πρόβλημα. Τα στοιχεία της Στατιστικής δείχνουν αύξηση του πληθυσμού της Κύπρου κατά 100.000 ανθρώπους, την τελευταία δεκαετία. Υπήρξε πολεοδομικός σχεδιασμός που να καλύπτει -έστω εν μέρει- μία τέτοια αύξηση;
Και μεταφέροντας το ερώτημα αυτό στο σήμερα, σχεδιάζεται τώρα το πόσοι και πώς θα ζούμε στην Κύπρο τα επόμενα δέκα, ή είκοσι χρόνια; Εκεί είναι που θα πρέπει να εστιάσει η κεντρική διοίκηση, αλλά και η Τοπική Αυτοδιοίκηση, προκειμένου να προλαμβάνουμε και όχι απλά να διαχειριζόμαστε προβλήματα που θα προκύπτουν.
Αισιοδοξώ επ’ αυτού ότι ο φίλος υπουργός Κωνσταντίνος Ιωάννου, που γνωρίζει πολύ καλά αυτά τα ζητήματα, θα ανταποκριθεί με επάρκεια στις προκλήσεις όπως έκανε και από άλλα πόστα σε ακόμη πιο δύσκολες συγκυρίες.
Ο πρώτος πυλώνας αφορά το κόστος της γης, το οποίο έχει πολλαπλασιαστεί. Ειδικότερα μιλώντας για τη Λεμεσό, όπως πρόσφατα δημοσιεύθηκε, έχουν πωληθεί σχεδόν όλα τα μεγάλα – μη αναπτυγμένα τεμάχια γης.
Η μη διαθεσιμότητα νέας γης, πρακτικά σημαίνει ότι οι τιμές διαρκώς θα ανεβαίνουν, όσο δεν υπάρχει κάποια παρέμβαση που θα αποσυμπιέσει την κατάσταση.
Για να είμαστε συγκεκριμένοι όμως και να μην περιγράφουμε μόνο το πρόβλημα, μία τέτοια παρέμβαση σημαίνει είτε αλλαγή στη χρήση γης. Με οριζόντια επέκταση δηλαδή της πόλης – με ότι αυτό συνεπάγεται για το κυκλοφοριακό, την προσβασιμότητα και την κοινωνική ζωή, είτε διάθεση κρατική γης, ή γης που ανήκει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση προκειμένου σε σύμπραξη με τον ιδιωτικό τομέα να κατασκευαστούν προσιτές οικιστικές μονάδες, είτε η υποχρέωση αξιοποίησης κενών μονάδων, ή αναξιοποίητης γης στο κέντρο των πόλεων.
Το κέντρο της πόλης της Λεμεσού, είναι μία χαρακτηριστική περίπτωση της τρίτης κατηγορίας. Σε αυτό κατοικούν μόλις 3.000 άτομα, την ώρα που το κτηριακό απόθεμα θα μπορούσε να στεγάσει 13.000 ή 23.000. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση με τεμάχια αδρανούς γης, που για διάφορους λόγους οι ιδιοκτήτες τους δεν αξιοποιούν. Χώρες του εξωτερικού έχουν χρησιμοποιήσει διάφορα εργαλεία -μεταξύ των οποίων και η επιβολή επιπλέον φορολογίας- προκειμένου τα ακίνητα αυτών των ειδών να διατίθενται στην αγορά. Σε ένα περιβάλλον όπου οι τιμές ανά τετραγωνικό προσεγγίζουν εκείνες των ευρωπαϊκών μητροπόλεων, δεν θεωρώ καθόλου παράλογο το κράτος να φορολογήσει επιπλέον τους ιδιοκτήτες γης που δεν αξιοποιείται και τα έσοδα αυτά να διατεθούν για τη στήριξη ατόμων προκειμένου να αποκτήσουν την πρώτη τους κατοικία.
Η διάθεση κρατικής γης, ή γης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι επίσης μία επιλογή που κατά το παρελθόν έφερε αποτελέσματα. Η λειτουργία του ΚΟΑΓ θα πρέπει να αναβαθμιστεί, προκειμένου τα έργα του να αυξηθούν και να μπουν το συντομότερο δυνατό νέα οικιστικές μονάδες στην αγορά.
Αυτός ο σκοπός μπορεί να εξυπηρετηθεί και από την παροχή κινήτρων προς τον ιδιωτικό τομέα, προκειμένου να αναπτύξει έργα που να καλύπτουν τις ανάγκες του συνόλου του πληθυσμού, θέτοντας παράλληλα όρους ως προς την ποιοτική διαβίωση και τα πράσινα χαρακτηριστικά των αναπτύξεων αυτών. Ας μην ξεχνάμε, πως η λύση στο στεγαστικό δεν περνάει μέσα από τη δημιουργία διαμερισμάτων ελάχιστων τετραγωνικών. Σε αυτές τις συνθήκες, κάλλιστα κάποιος μπορεί να επιλέξει το Λονδίνο ή τη Μαδρίτη για να ζήσει και όχι την Κύπρο. Η επιλογή της χώρας μας πρέπει να συνεπάγεται ποιοτική διαβίωση και σύνδεση με τα φυσικά πλεονεκτήματα που αυτή διαθέτει.
Σε σχέση με την τρίτη επιλογή, εκείνη της αλλαγής χρήσης γης, οι προκλήσεις είναι γνωστές και έχουν αρκετές φορές αναφερθεί. Θα επιλέξω να είμαι λακωνικός, αναγνωρίζοντας ότι υπό προϋποθέσεις και μετά από την εξάντληση του υφιστάμενου αποθέματος εντός του αστικού ιστού, αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει διέξοδο. Για την ώρα αρκούμαι στην επισήμανση ότι η ανεξέλεγκτη οριζόντια ανάπτυξη, επηρεάζει αρνητικά με πολλούς τρόπους την ποιότητα της ζωής των κατοίκων.
Συνεχίζοντας στον δεύτερο πυλώνα, που ωθεί ανοδικά τις τιμές, θέλω να αναφερθώ στο κόστος κατασκευής. Το κύμα αυξήσεων των πρώτων υλών, με την οικοδομή να αποτελεί την πρώτη αγορά που το βίωσε, σίγουρα έχει επηρεάσει την οικονομία.
Τα στοιχεία δείχνουν μεν ότι το «φρένο» της αγοράς, που πολύ φοβούνταν, δεν ήρθε, ωστόσο αυτό το επίπεδο των τιμών λειτουργεί αποτρεπτικά για την προώθηση νέων έργων.
Η λύση στο ζήτημα αυτό περνάει εν μέρει μέσω της επαναληψιμότητας, της τυποποίησης και της χρήσης νέων υλικών. Συνδέεται όμως άμεσα και με τον τρίτο πυλώνα:
Τη φορολογία. Οι φόροι και το ρυθμιστικό πλαίσιο αποτελούν παράγοντες με σημαντική επίδραση στο πρόβλημα. Για να είμαι δίκαιος, θα πρέπει να αναγνωρίσω ότι στο σκέλος της αδειοδότησης γίνονται σημαντικά βήματα, για την επίσπευση των διαδικασιών μικρών έργων. Ο όγκος όμως των μονάδων που θα πρέπει να διατεθούν προκειμένου να υπάρξει εξισορρόπηση της ζήτησης με την προσφορά είναι τέτοιος που απαιτεί επίσπευση των διαδικασιών και για τα μεγάλα έργα. Παράλληλα με αυτή, θα πρέπει να δούμε το πως η Κύπρος αγκαλιάζει την πανευρωπαϊκή τάση, -build to rent- οικοδόμησης δηλαδή προς ενοικίαση και όχι πώληση, που όπως βλέπουμε αρχίζει να καθιερώνεται και εδώ.
Το κράτος εφόσον κρίνει ότι τέτοιες αναπτύξεις θεραπεύουν αμεσότερα το πρόβλημα, μπορεί να δώσει φορολογικά κίνητρα. Ένα παράδειγμα είναι η θέσπιση μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ κατά την κατασκευή, υπό την προϋπόθεση διάθεσης των ακινήτων προς ενοικίαση τουλάχιστον για συγκεκριμένη διάρκεια.
Φίλες και φίλοι,
Κλείνοντας, θα ήθελα εκ μέρους της Πρωτοβουλίας «Για τη Λεμεσό» να σας ευχαριστήσω ξανά για τη σημερινή σας παρουσία, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι θα ακολουθήσει μία παραγωγική ανταλλαγή απόψεων.
Είμαι βέβαιος ότι οι εξαιρετικοί ομιλητές που μας τιμούν σήμερα με την παρουσία τους, θα προσθέσουν ιδιαίτερη αξία στο πλαίσιο που συζητάμε. Ευχαριστώ.
Εκδήλωση Πρωτοβουλίας Για τη Λεμεσό για Προσιτή Στέγη, 3 Οκτωβρίου 2023
