Η κυριαρχία θεμάτων διαφθοράς στο δημόσιο βίο, φέρνει στην επικαιρότητα το ζήτημα της διαφάνειας και της ελεγξιμότητας των δημοσίων προσώπων στις συζητήσεις μας.
Γιατί φτάσαμε σε αυτό το επίπεδο; Γιατί αποτυγχάνουν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί να προλάβουν ένα σκάνδαλο, ή όταν αυτό επισημανθεί, γιατί αποτυγχάνουν να κινηθούν γρήγορα οι διαδικασίες εφαρμογής των νόμων; Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να γίνουν βήματα προόδου;
Υπάρχουν λύσεις ή δεν μπορεί να γίνει τίποτα;
Στη δική μου αντίληψη, αρκετά μπορεί να γίνουν για να φτάσουμε στο στόχο, εφόσον, βέβαια, θέλουμε και εφόσον αξιοποιήσουμε τις καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες.
Επιθυμώντας να συμβάλω στην ανάπτυξη ενός ανοικτού διαλόγου, καταθέτω ορισμένες σκέψεις μου:
Πρώτο, να δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στην επιλογή των προσώπων που θα ηγηθούν ενός ανεξάρτητου θεσμού ή δημοσίου οργανισμού. Δεν είναι όλοι οι ίδιοι. Υπάρχουν περιπτώσεις προσώπων που ξεχώρισαν για την αποτελεσματικότητά τους και άλλοι που υστέρησαν ή ακόμα υποβάθμισαν τον θεσμό και το αξίωμα.
Δεύτερο, να μην κοιτάζουμε στις κομματικές λίστες για να δούμε πόσοι περιμένουν σειρά να διοριστούν επειδή ανήκουν σε «εμάς» και όχι στους «άλλους». Το κριτήριο μας να γίνει: μπορούν να κάνουν καλά τη δουλειά, ή όχι; Το παράδειγμα με τις λίστες για διορισμούς στην ηγεσία ημικρατικών οργανισμών δείχνει ότι ακόμα βασιλεύει η κομματική λίστα και αυτό καθορίζεται κατά κανόνα από το γεγονός ότι οι διορισμοί βρίσκονται στην απόλυτη δικαιοδοσία της εκάστοτε κυβέρνησης.
Τρίτο, εφόσον αποδειχθεί ότι κάποιος δεν κάνει καλά τη δουλειά του, θα πρέπει να αντικαθίσταται. Κατά κανόνα, όμως, διατηρεί το αξίωμα γιατί ανήκει στη «δική μας παράταξη». Γιατί να σιωπήσουμε ή να συγκαλύψουμε τις αδυναμίες του για να περάσει ο χρόνος της θητείας του; Η ανάληψη αξιώματος είναι πράξη ευθύνης που υπόκειται σε αυστηρή αξιολόγηση και απαιτεί λογοδοσία.
Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε αλλαγές, απλές, πρακτικές και καθαρές. Να παίξουμε με τα ανοικτά χαρτιά της διαφάνειας γιατί έτσι θωρακίζουμε τους κανόνες της χρηστής διοίκησης. Πώς; Mε θεσμικές αλλαγές και καλές πρακτικές.
Εισηγούμαι τα ακόλουθα:
- Να εφαρμόσουμε τις εισηγήσεις της Ομάδας Κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της Διαφθοράς (GRECO). Στις 16 Νοεμβρίου 2020 εισηγείται μεταξύ άλλων την «ανάγκη υιοθέτησης ενός κώδικα δεοντολογίας για τα μέλη του Κυπριακού Κοινοβουλίου» και ότι «η δήλωση των περιουσιακών στοιχείων των Βουλευτών θα πρέπει να είναι πιο περιεκτική, ενώ ο έλεγχος αυτών των δηλώσεων πρέπει να ενισχυθεί». Η Έκθεση, δυστυχώς, διαπιστώνει ότι «από τις 16 συστάσεις που διατυπώθηκαν το 2016, μόλις 7 έχουν εφαρμοστεί πλήρως, 6 έχουν υλοποιηθεί μερικώς και 3 παραμένουν ανεφάρμοστες».
- Να διευρύνουμε το θεσμικό πλαίσιο αξιολόγησης και συναίνεσης. Για παράδειγμα, ας κάνουμε αρχή με τις επιλογές προέδρων στους Ημικρατικούς Οργανισμούς. Ιδιαίτερα σε αυτούς που έχουν στρατηγική σημασία, να προηγείται ακρόαση στη Βουλή και να περνούν είτε με πλειοψηφία, είτε με αυξημένη πλειοψηφία από την αντίστοιχη Κοινοβουλευτική Επιτροπή.
- Να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία για να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο της γραφειοκρατίας, των χαμένων φακέλων. Η ψηφιοποίηση του κρατικού μηχανισμού θα ανατρέψει την παγιωμένη νοοτροπία και τον παραγοντισμό. Ο καθένας να έχει πρόσβαση, σειρά προτεραιότητας και να μην χρειάζεται «εξυπηρέτηση».
- Να απαιτήσουμε απλοποίηση νόμων και διαδικασιών. Οι άνθρωποι της δικαιοσύνης το ξέρουν! Η πολυνομία, οι συγκεχυμένες αρμοδιότητες, οι πολλοί «υπεύθυνοι» έχουν δημιουργήσει αφόρητη κατάσταση στους πολίτες και ένα απίστευτο διοικητικό κόστος. Οι πολύπλοκοι και ακατανόητοι νόμοι και κανονισμοί προκαλούν φαύλο κύκλο και αδυναμία πραγματικού ελέγχου και εφαρμογής.
Δεν είναι η Κύπρος που θέλουμε, αυτή που βλέπουμε κάθε βράδυ στα δελτία ειδήσεων. Πολλοί υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτε. Έτσι όμως αδικούμε τους εαυτούς μας.
Ο ρόλος του κάθε πολίτη είναι σημαντικός.
Από τη δική μας στάση, από τις δικές μας επιλογές, μπορούμε να επηρεάσουμε τα πράγματα.
Ο πολίτης έχει δύναμη και αυτήν μπορεί να αξιοποιήσει κάθε φορά που αυτή είναι στο χέρι του.
